Ulica Rwańska – jedna z najstarszych piotrkowskich ulic, której nazwa wywodzi się jak podaje znany piotrkowski regionalista Michał Rawita Witanowski prawdopodobnie od powiedzenia „tłok jak na Zarwańskiej ulicy”, co miało nawiązywać do faktu, że ulica ta w okresie rozkwitu miasta w czasach I Rzeczypospolitej wiodła wprost na zatłoczony kramami i ludźmi Rynek, co z kolei sprawiało, że sama była pełna gwaru i zgiełku. Początki ulicy sięgają XIII wieku, a więc czasów w których ukształtował się układ urbanistyczny i rozplanowanie ulic Starego Miasta.
Nazwa Rwańska ulica ta nosiła nieprzerwanie do 1869 roku. W okresie gubernialnym Rosjanie przemianowali ją na Luterańską. Pierwotne jej miano przywrócono w 1915 roku i posługiwano się nim aż do 1940. Wówczas Niemcy przemianowali ją na Pfarrgasse. Rwańską jest znów od 1945.
Położona w ścisłym centrum Starówki, w jej w północnej części, pomiędzy Rynkiem a ulicą Wojska Polskiego, odegrała znaczącą rolę w dziejach Piotrkowa. To przy niej w 1674 roku osiedlili się Pijarzy, którzy zakupili od Stanisława Jaxa Bykowskiego, właściciela zamku w Bykach, jedną ze stojących przy ulicy kamieniczek. Do 1718 roku wznieśli oni przy Rwańskiej kościół, a następnie zabudowania klasztorne. Obiekty te spłonęły w czasie wielkiego pożaru miasta w 1786 roku. Pijarzy przenieśli się wówczas do zabudowań po zlikwidowanym klasztorze oo. Jezuitów, zaś kościół przejęli luteranie. Obecnie świątynia należy do gminy ewangelicko-augsburskiej. Z kolei dawne klasztorne zabudowania za sprawą Prusaków po II rozbiorze Polski zostały przekształcone w więzienie. Miejscem osadzenia skazanych były do 2003 roku. Kolejno w 1867 roku gdy miasto zostało stolicą Guberni Piotrkowskiej i znalazło się pod zaborem rosyjskim, utworzono tu Więzienie Inkwizycyjne, w latach 1841 – 1860 był to Dom Badań, a w latach 1861-1914 Więzienie Piotrkowskie. Pozostało nim także w okresie międzywojennym. Natomiast w czasie II wojny światowej Niemcy urządzili w nim więzienie karno-śledcze, z którego wywożono osadzonych na przymusowe roboty do III Rzeszy, obozów koncentracyjnych i egzekucje dokonywane w lesie rakowskim. W okresie PRL-u i po 1989 nadal funkcjonował tu areszt śledczy.
Należy również do jednej z najkrótszych miejskich ulic – jej długość wynosi około 115 metrów. Ulica wpisana wraz z całym układem urbanistycznym Starego Miasta do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa.
Obecnie przy Rwańskiej znajduje się oprócz kościoła ewangelicko-augsburskiego także plebania parafii ewangelickiej.
Część starej zabudowy ulicy – dwie kamienice po stronie wschodniej – zostały z przyczyn złego stanu technicznego rozebrane po 2011 roku.
Rwańska to również jedna z najbardziej filmowych ulic Piotrkowa. Można ją zobaczyć jako scenerię w takich filmach jak: „Ewa chce spać” (1957), „Potem nastąpi cisza” (1965), „Opowieść Harley’a” (1987), „Psy” (1992), „W ciemności” (2011) czy „1920. Bitwa Warszawska” (2011).
Co ciekawe taką nazwę nosi jeszcze tylko jedna ulica w naszym kraju – staromiejska uliczka w Radomiu.
Tekst: Agnieszka Szóstek
Foto: Zbigniew Jakubowski/Filmoteka Narodowa, zbiory Grzegorza Węglarskiego, zbiory Miejskiej Biblioteki Publicznej – Mediateki 800-lecia w Piotrkowie Trybunalskim, Jerzy Gnyp, Agnieszka Szóstek.
Źródła:
- K. Głowacki „Urbanistyka Piotrkowa Trybunalskiego”, Kielce-Piotrków Trybunalski 1984
- Michał Rawita Witanowski „Przewodnik po Piotrkowie Trybunalkim (z planem miasta)”, Piotrków 1923
- M. Gąsior, J. Orżyński, M. Ratajski „Przewodnik po Piotrkowie Trybunalskim i okolicy”, Piotrków Trybunalski 1997
- T. Nowakowski „Piotrków Trybunalski i okolice”, Warszawa 1972
- Tydzień 1876-1906
- Kronika Piotrkowska 1910-1914
- kwerenda własna
Polecamy