Ulice Piotrkowa. Wojska Polskiego

Wojska Polskiego – jedna z najdłuższych ulic miasta, liczy 5 km i 59 metrów, jest więc dłuższa od słynnej łódzkiej „Pietryny” (Piotrkowskiej).

Obecne miano nosi od 69 lat, wcześniej widniała na mapach miasta jako ulica Józefa Stalina (w latach 1947-1956), z kolei w okresie hitlerowskiej okupacji nosiła nazwę na Ostlandstrasse. W latach międzywojennych patronował jej marszałek Józef Piłsudski, natomiast w czasach zaborów i wcześniejszych była ulicą Bykowską bądź po prostu Bykowskim Przedmieściem. To miano przypadło jej z uwagi na fakt, iż była (i jest) drogą prowadzącą do (dawnego ziemskiego) majątku w Bykach. Oczywiście w okresie gubernialnym wśród carskich urzędników obowiązywała rosyjska nazwa Moskowskaja, jednakże w powszechnym obiegu funkcjonowała jak najbardziej nazwa polska. Dokładna data powstania tej arterii nie jest jednak dokładnie znana. Swój początek wzięła od fragmentu ulicy położonego pomiędzy dzisiejszą ulicą Strończyńskiego a Placem Czarnieckiego, którą to z racji usytuowania tu przez fundację króla Władysława Łokietka klasztoru Dominikanów, nosiła wówczas miano Dominikańskiej. Z czasem ulica ta zaczęła się wydłużać i wyszła znacznie poza obręb murów miejskich – co ciekawe w archiwalnych dokumentach z lat 20. XIX wieku istnieją zapiski, mówiące o tym, że materiał z rozbieranego północnego odcinka miejskich fortyfikacji (biegnącego za klasztorem Dominikanów) wykorzystano do wybrukowania dopiero co wytyczonej arterii Nowowarszawskiej (Wojska Polskiego) i przebrukowania dochodzących doń starych uliczek w obrębie Rynku i Żydowskiego Miasta. Jak możemy się domyślić to właśnie wtedy ulica ta połączyła centrum miasta od wschodu z usytuowanym na podzamczu Miastem Żydowskim, a od zachodu z traktem toruńskim. Od zaledwie kilkunastometrowej uliczki stała się w przeciągu kilku wieków arterią liczącą ponad 5km. Co ciekawe jeszcze w roku 1971 liczyła 4km i 485m. Dziś jest dłuższa o 574m.

Największe ożywienie przyniosło ulicy przeprowadzenie przez Piotrków torów Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej w 1846 roku. W owym czasie arteria zaczęła dość szybko wydłużać się w kierunku zachodnim. W II połowie dziewiętnastego stulecia pejzaż ulicy zaczęły wzbogacać budowane przy niej kamienice, w większości przeznaczone dla rosyjskiej kadry urzędniczej, zjeżdżającej do Piotrkowa jako do stolicy guberni, którą miasto zostało w 1867 roku. Na początku ubiegłego wieku, część ulicy położona za kolejowym wiaduktem, z racji odbywających się w tu schadzek pań lekkich obyczajów i różnego rodzaju opryszków uchodziła za jedno z najniebezpieczniejszych miejsc w ówczesnym Piotrkowie.

Najsłynniejsze budowle usytuowane przy ulicy to: budynek oznaczony nr 2 mieszczący swego czasu Szpital św. Trójcy; kamienica pod numerem 39, miejsce narodzin słynnego polskiego numizmatyka i archeologa, Kazimierza Stroczyńskiego; kamienica stojąca pod numerem 41, dawna własność rodziny Spanów, prowadzącej w XIX stuleciu browar i jedyny w mieście teatr – Teatr Spana; była siedziba Towarzystwa Dobroczynności dla Chrześcijan, wzniesiona w 1898 roku i usytuowaną pod numerem 75, a obecnie dająca schronienie Pogotowiu Opiekuńczemu; największą ciekawość, nie tylko wśród mieszkańców miasta, ale także i przyjezdnych wzbudzają zabudowania dawnego aresztu śledczego (tą funkcję pełniły do 2004 roku), obecnie własność prywatna, pierwotnie zaś część klasztoru pijarskiego, który po opuszczeniu przez zakonników w 1793 roku, została zajęta przez wojska pruskie i przekształcona na koszary i więzienie.

Budowle, które swego czasu stały przy tej ulicy i które nie przetrwały do dnia dzisiejszego to: pod koniec lat siedemdziesiątych przestała istnieć miejska łaźnia, zlokalizowana u zbiegu ulic Wojska Polskiego i Pereca, z kolei na początku obecnego stulecia z krajobrazu miasta zniknęły zabudowania dawnych koszar pododdziałów 25 pp. zlokalizowanych przy ulicy Wojska Polskiego 121/122, współczesnym znane bardziej jako siedziba Spółdzielni Pracy Inwalidów „Telsin”.

Najtragiczniejszy okres w dziejach ulicy to czas hitlerowskiej okupacji. W latach 1939-1943 część ulicy zlokalizowana przy synagodze i dzielnicy żydowskiej weszła w skład pierwszego na ziemiach polskich getta. Jedna z najdłuższych piotrkowskich arterii była niemym świadkiem tragedii prawie 25 tysięcy osób wyznania mojżeszowego.

Ulica Wojska Polskiego kilkakrotnie zagrała w filmach – możemy ją oglądać w takich produkcjach jak: „Cyrograf dojrzałości” (1967), „Nie zaznasz spokoju” (1977), „Nowy Jork czwarta rano” (1987), „Psy” (1992), czy „W ciemności” (2010).

Na liście znanych osób zamieszkujących (swego czasu i obecnie) przy tej ulicy są: Kazimierz Stronczyński (numizmatyk), Andrzej Span (właściciel browaru), Franciszek Ksawery Span (twórca Teatru Spana), Franciszek Brauliński (właściciel browaru, filantrop), Paweł Mantorski (producent filmowy), Agnieszka Illinicz-Kiełkiewicz (artystka plastyk, pedagog).

Tekst: Agnieszka Szóstek

Foto: zbiory własne autorki, Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim, Miejska Biblioteka Publiczna w Piotrkowie Trybunalskim.

Źródła:

1. K. Głowacki „Urbanistyka Piotrkowa Trybunalskiego”, Kielce-Piotrków Trybunalski 1984
2. www.zabytek.pl
3. Tydzień 1876-1906
4. Kronika Piotrkowska 1910-1914
5. kwerenda własna

reklama