Pierwsze piotrkowskie samoloty

W poprzednim artykule przypomnieliśmy o 100. rocznicy powstania w Piotrkowie cywilnego lotniska (przeczytasz go tutaj), jaka przypada na ten rok. Dziś kontynuujemy lotniczy temat. Tym razem przypominamy pierwsze piotrkowskie samoloty. Kto je kupił i po co? Kto z polskich asów przestworzy na nich latał? O tym w poniższym tekście.

Lokalny patriotyzm i przedsiębiorczość Henryka Konarzewskiego, prezesa piotrkowskiego Powiatowego Komitetu LOPP, w bardzo krótkim czasie zaowocowały nie tylko utworzeniem w mieście lotniska, ale również pozyskaniem na rzecz miasta pierwszego samolotu. Jakiego?

Piotrków I

Maszyną ową był Albatros B-II. „Wczoraj przed wieczorem, gdy odbywało się roczne zebranie Komitetu LOPP, nad miastem ukazał się i krążył przez pewien czas samolot. Krążył on bardzo nisko i był przez tłumy ludzi obserwowany; jednakże bardzo niewielu tylko wiedziało, co to za samolot. A samolot ten – to nasz własny piotrkowski samolot, samolot „Piotrków I” – donosił entuzjastyczniew wydaniu z 1 kwietnia 1927 roku „Głos Trybunalski” i bynajmniej nie był to primaaprilisowy żart. Autor informacji z zapałem dodawał w kolejnym akapicie: – „Piotrków I”, piszemy nr 1, gdyż jesteśmy pewni, że wkrótce Piotrków ufunduje samolot „Piotrków II”, wyjątkowo żywa i energiczna działalność Zarządu z jej dzielnym prezesem i wiceprezesami na czele wszak daje tego pełną gwarancję.

Sam Paweł Zołotow

Jak albatros, samolot, który w czasie I wojny światowej służył w niemieckiej i austriackiej armii, jako maszyna rozpoznawcza znalazł się w Piotrkowie? I dlaczego? Odpowiedzi na ten pytania także „udzielił” „Głos Trybunalski”: „Piotrków I” „[…] nabył w imieniu piotrkowskiego Komitetu prezes Henryk Konarzewski. Dwupłatowiec marki „Albatros”, o sile 120 HP, jest przeznaczony dla celów propagandy LOPP w powiecie […].”. Albatrosa Konarzewskiemu, za kwotę ówczesnego 1 tys. zł, odsprzedał „[…] znany i wytrawny pilot-instruktor Paweł Zołotow, były instruktor szkoły wojskowej w Bydgoszczy oraz były nauczyciel sławnego kapitana Orlińskiego.”.On też przyprowadził maszynę do Piotrkowa.

Do 1937 w barwach Piotrkowa

Co ciekawe, był to drugi z albatrosów, jakie Zołotow zakupił. Pierwszy, nabyty przez niego w 1924 roku od szkoły pilotów w Bydgoszczy, zarejestrowany jako pierwszy prywatny samolot w Polsce, z rejestracją cywilną P-PAWA, spłonął w kwietniu 1929 roku wraz z hangarem na Lotnisku Mokotowskim. Drugi, właśnie piotrkowski, z silnikiem Mercedes 160 KM, zakupiony w 1926 roku, po zakończeniu remontu został odstąpiony Komitetowi LOPP w Piotrkowie. Samolot ten służył w barwach miasta do 1937 roku. Po latach Paweł Zołotow tak wspominał tamte wydarzenia w liście do porucznika Stanisława Kolasy, kierownika Aeroklubu Ziemi Piotrkowskiej: „Będąc pilotem instruktorem w Wojskowej Szkole Lotniczej w Bydgoszczy (1920–1926), zakupiłem dwa samoloty typu „Albatros” podczas kasacji samolotów nieseryjnych w 1924 roku. Jeden samolot zarejestrowałem w Ministerstwie Kolei Żelaznych

pod numerem 21 i byłem pierwszym posiadaczem prywatnego samolotu w odrodzonej Polsce, który służył do lotów pasażerskich, propagandowych i reklamowych. Zaś drugi samolot odstąpiłem w grudniu 1926 roku dla Piotrkowa Trybunalskiego, dla Ligi Obrony Powietrznej Państwa w porozumieniu z prezesem Ligi H. Konarzewskim. Na kadłubie samolotu zrobiłem napis PIOTRKÓW TRYBUNALSKI, pod skrzydłami dużymi literami umieściłem inicjały Ligi – LOPP. Po przerwie zimowej 31 marca 1927 roku przyleciałem nim z Warszawy do Piotrkowa.

Piotrków II i Ogród Bernardyński

Pierwsze loty pasażerskie, wykonywane oczywiście przez Pawła Zołotowa, rozpoczęły się w Piotrkowie 2 kwietnia 1927 roku. Wracając jednak do Albatrosa „Piotrków I” –z uwagi na fakt, że w owym czasie piotrkowskie lotnisko nie posiadało na swym terenie hangaru, samolot ten przez jakiś czas był przechowywany w Łodzi. Wracał tam po kilkudniowych pobytach w Piotrkowie, podczas których odbywał szereg lotów pasażerskich. Owe podróże na trasie Piotrków – Łódź trwały do września 1927 roku, do chwili ukończenia budowy hangaru na piotrkowskim lotnisku. Skreślone przez jednego z dziennikarzy „Głosu Trybunalskiego” słowa o kolejnym samolocie, o „Piotrkowie II”, szybciej, niż ktokolwiek mógł wówczas przypuszczać, stały się faktem dokonanym. Zaangażowany do lotów w Piotrkowie Paweł Zołotow na święta wielkanocne 1927 roku udał się na Pomorze, skąd powrócił nad Strawę koleją z… drugim samolotem dla Piotrkowa. Była to maszyna Ansaldo „A-300”. Dowiedziałem się, że Dęblin kasuje samoloty „A-300”, więc wystarałem się dla Piotrkowa o całkiem nowy samolot, a dostarczyłem go koleją, gdyż zabroniono na nich latać (urywały się im skrzydła) – wspominał po latach Paweł Zołotow. – Postawiłem ten samolot w centrum miasta, w ogródku [w Ogrodzie Bernardyńskim, przyp. aut.], a na skrzydłach zrobiłem napisy – na jednym: Silne lotnictwo – to silna Polska i na drugim: Zapisz się na członka Ligi Obrony Powietrznej Państwa. Piotrków górą, ma własne samoloty! Potem i ja przyleciałem swoim zarejestrowanym samolotem ze znakami P-PAWA z Warszawy do Piotrkowa. W lecie, dzięki staraniom Komitet Ligi wybudował drewniany hangarek, który mógł pomieścić trzy samoloty, i na dachu był zrobiony napis dużymi literami – PIOTRKÓW. W myśl przepisów każde lotnisko musi mieć swoją nazwę. Zakupiony za kwotę 5 tys. zł samolot Ansaldo wzbudzał ogromne poruszenie wśród mieszkańców. Przez szereg dni ostatnich najszersze koła publiczności i młodzieży miały sposobność bezpośredniego oglądania samolotu w Ogrodzie Bernardyńskim, pomieszczonego tam dzięki inicjatywie LOPP w Piotrkowie – informował w jednym z czerwcowych wydań „Głos Trybunalski”. – Inicjatorom chodziło przede wszystkiem o cel propagandy, aby każdy mógł zobaczyć konstrukcję aeroplanu, tem bardziej, że dostęp do aeroplanów [autor notatki prasowej miał tutaj na myśli dwa albatrosy, „Piotrków I” i P-PAWA, własność Zołotowa, przyp. aut.] na lotnisku na torze wyścigowym jest obecnie utrudniony, ponieważ buduje się tam hangar i w toku są przygotowania do wyścigów konnych. Aeroplan z Ogrodu Bernardyńskiego nie jest wcale używany do wzlotów, a uzyskany został do celów propagandy LOPP.”.

Gdzie się podziały?

Po ponad pół wieku po opisanych wyżej wydarzeniach na łamach piotrkowskiej prasy padło pytanie: Co stało się z samolotami pozyskanymi dla Piotrkowa przez Pawła Zołotowa? Albatros swą służbę zakończył w Piotrkowie w 1937 roku. Czy został sprzedany, czy rozebrany? A Ansaldo – jakie były jego dalsze losy? Dziś nadal, jak przed laty, pytania te wciąż pozostają bez odpowiedzi… Może ktoś z naszych czytelników zna na nie odpowiedź lub słyszał od krewnych, dziadków czy pradziadków o pierwszych piotrkowskich samolotach? Jeśli tak i jeśli zechciałby się z nami podzielić tymi informacjami czekamy na kontakt czy to poprzez mejl do redakcji portalu bądź poprzez nas facebookowy profil.

Tekst: Agnieszka Szóstek

Foto: zbiory prywatne autorki, Wikimedia Commons/ domena publiczna

Materiały:

1. A. Warchulińska „Skrzydła nad Piotrkowem. Stulecie lotnictwa na ziemi piotrkowskiej”, Piotrków Trybunalski – Łódź 2013
2. Fragment listu Pawła Zołotowa do porucznika S. Kolasy, opublikowanego na łamach „Gazety Ziemi Piotrkowskiej” 38/1978
3. Głos Trybunalski 1927
4. Gazeta Ziemi Piotrkowskiej 1978
5. Głos Robotniczy 1980