Dla uczczenia 3 Maja

Aleja 3 Maja, którą dzisiaj tak dobrze znamy wcale nie była pierwszą piotrkowską ulicą, która nosiła miano najsłynniejszej polskiej konstytucji. Pierwsza była Pocztowa, czyli obecna ulica Sienkiewicza. Co ciekawe sposób nadania jej takiego imienia był dość niezwykły, by nie rzec zaskakujący…

Witaj maj, 3 maj
Dla Polaków błogi raj
Witaj maj, 3 maj…

Kto wie być może tą starą pieśń śpiewali Ci, którzy w spontanicznym wiecu zebrali się na głównej ulicy miasta w 125. rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja? A było to w 1916 roku. W spontanicznym uniesieniu, na fali patriotycznych uczuć ówcześni piotrkowianie przemianowali ulicę Pocztową, na ulicę 3 Maja. Dlaczego tę, a nie inną? To proste. Do wybuchu I wojny światowej ulica Pocztowa nosiła miano Ruskiego Traktu. To tu znajdował się siedziba znienawidzonego gubernatora (kamienica stojąca dziś pod adresem Sienkiewicza 7) i kancelarie carskiego rządu. Nadanie więc ulicy nazwy ściśle związanej z polskością miało być rodzajem zadośćuczynienia za wszystkie lata zaborczego terroru. Nowa nazwa przyjęła się na krótko. Na mapie Piotrkowa widniała tylko przez rok. W 1917 ówczesne władze miasta zadecydowały, iż ranga wydarzenia, jakim było uchwalenie pierwszej w Europie konstytucji, nakazuje by jej miano otrzymała najpiękniejsza aleja w Piotrkowie, czyli dawna aleja Aleksandryjska, dziś nam wszystkim znana jako 3 Maja.

Ogromną rolę w kształtowaniu niepodległościowe aspiracji mieszkańców naszego miasta odegrała ówczesna inteligencja. Dzięki niej już na początku I wojny światowej w Piotrkowie bujnie rozkwitła patriotyczna działalność, nie mówiąc już o legionowej. Mające wówczas miejsce na świecie wydarzenia sprawiły, że wielu piotrkowian zaczęło w nich dostrzegać zapowiedź zbliżających się zmian na mapie Europy. Nadzieja jaka wówczas pojawiła się w ich sercach stała się motorem wielu działań, jakie zostały podjęte w mieście w ciągu następnych lat.

Co ciekawe aleja 3 Maja, nie licząc okresu hitlerowskiej okupacji, nosiła miano pierwszej polskiej konstytucji do roku 1952. Wtedy na skutek zmian ustrojowych zamieniono ową nazwę na imię i nazwisko ówczesnego wodza PRL-u Bolesława Bieruta. Mało tego z alei zrobiono aleje. Decyzję o ponownym przemianowaniu nazwy alei na miano upamiętniającą Konstytucję 3 Maja podjęły komunistyczne władze Piotrkowa 28 lutego 1989 roku na IV sesji Miejskiej Rady Narodowej. Uchwałę figurującą pod numerem IV/30/89 podjęli członkowie najliczniejszego klubu MRN – Klubu Radnych PZPR i Bezpartyjnych, a także radni SD i ZSL. Przywrócona nazwa nie zaczęła obowiązywać od razu. Oficjalną stała się dopiero w 198. rocznicę uchwalenia pierwszej polskiej ustawy zasadniczej, tj. od 3 maja 1989 roku.

Konstytucja 3 Maja 1791 roku – pierwsza ustawa zasadnicza w Europie (druga na świecie po konstytucji amerykańskiej), wzmacniała władzę państwową znosząc „liberum veto” i wolną elekcję, wprowadzając dziedziczność tronu w dynastii saskiej. Administracja państwowa miała zostać ograniczona i unowocześniona, wszechwładza magnaterii ograniczona. Odebrano prawa polityczne szlachcie gołocie, bogate mieszczaństwo uzyskało prawo nabywania dóbr ziemskich. Chłopom obiecywano „opiekę prawa i rządu konstytucyjnego krajowego”.

Co ciekawe powiaty piotrkowski i radomski jako pierwsze poparły Konstytucję 3 Maja.

Tekst: Agnieszka Szóstek

Foto: archiwum prywatne autorki

Materiały:

1. Kazimierz Głowacki „Urbanistyka Piotrkowa Trybunalskiego”, Piotrków Trybunalski – Kielce 1984
2. Michał Rawita Witanowski „Monografia Piotrkowa Trybunalskiego”, Piotrków Trybunalski 2017
3. Agnieszka Warchulińska „Piotrków Trybunalski między wojnami. Opowieść o życiu miasta 1918-1939”, Łódź 2012