Pojawienie się ich w Piotrkowie zostało uznane za postęp cywilizacyjny. Co prawda spóźniony o… 47 lat, ale jednak… Kiedy zainstalowano w mieście pierwsze słupy ogłoszeniowe i kosze na śmieci? Ile ich było i jak wyglądały? I kiedy pojawiły się w Piotrkowie pierwsze tabliczki z nazwami ulic?
Elementy miejskiej architektury użytkowej takie jak kosze na śmieci, tabliczki z nazwami ulic czy słupy ogłoszeniowe na co dzień raczej nie zaprzątają naszych myśli, są czymś tak oczywistym w otaczającej nas współcześnie przestrzeni, że stały się w naszej świadomości jej nieodzownym elementem. W przypadku pierwszych z wymienionych ich brak bądź przepełnienie wywołuje zwykle konsternację połączoną z lekkim utyskiwaniem na służby odpowiedzialne za porządek w mieście. Ewentualnego braku drugich i trzecich w dobie map google i mediów społecznościowych raczej nie zauważmy. Co ciekawe zainstalowanie ich było oznaką postępu cywilizacyjnego. Co prawda nieco spóźnionego, ale jednak… Pierwsze w Piotrkowie były słupy ogłoszeniowe. Choć w Europie, na terenie obecnych Niemiec pojawiły się one już w 1854 roku, piotrkowianie musieli na nie poczekać… aż 47 lat.
Prekursor Pański
Jak donosił w 14 numerze w 1901 roku lokalny „Tydzień” w mieście w najruchliwszych jego punktach stanęło pierwszych 12 murowanych i zadaszonych słupów ogłoszeniowych. Miejski monopol na prawo plakatowania nań reklam i ogłoszeń, w drodze publicznej licytacji, nabył znany, miejscowy księgarz i drukarz Adolf Pański. Był on właścicielem jednej z największych piotrkowskich drukarni (w skład, której wchodziła m.in. z litografia, introligatornia, stereotypownia i skład papieru), początkami sięgającej jeszcze 1878 roku, i mającej na koncie druk wspomnianego „Tygodnia”, jak i dzieł naukowych najznakomitszego polskiego numizmatyka i archeologa, piotrkowianina Kazimierza Stronczyńskiego, takich jak: m.in. trzy tomy „Dawnych monet polskich dynastii Piastów i Jagiellonów”. Zakład Pańskiego mieścił się wówczas u zbiegu ulic Bankowej i Moskiewskiej (obecnie narożne zabudowania przy Dąbrowskiego i Wojska Polskiego) i należał do najnowocześniejszych tego rodzaju w mieście. Nie dziwi więc fakt, że to właśnie Pański stał się prekursorem piotrkowskiej ulicznej reklamy.
Za sprawą Magistratu
Inną oznaką cywilizacyjnego postępu, która do Piotrkowa dotarła z opóźnieniem były… małe uliczne kosze na śmieci montowane na stojakach. We Francji pojawiły się po raz pierwszy w 1883 roku, w Piotrkowie 44 lata później, bo dopiero w 1927 roku. Inicjatorem ich montażu był piotrkowski Magistrat. Co ciekawe ówczesne konstrukcje nie odbiegały wyglądem od współczesnych. Jak można przeczytać w „Sprawozdaniu Samorządu Miejskiego Miasta Piotrkowa z lat 1925-1933” (wydanego nakładem Piotrkowskiego Magistratu) właśnie we wspomnianym 1927 „(…) założono na najważniejszych ulicach miasta pierwszą serię skrzynek blaszanych, przytwierdzonych do słupów ulicznych, na drobne śmiecie i odpadki.” Tu warto dodać, że w okresie gubernialnym na piotrkowskich ulicach za kosze na śmieci służyły zwykłe drewniane skrzynie, poustawiane wzdłuż przecinających miejskie przestrzenie rynsztokach. Przez lata to jednak właśnie rynsztoki (pisaliśmy o nich szerzej tutaj) były miejscem, gdzie wyrzucano wszystko to, co uznano już za niepotrzebne bądź zużyte.
Nazwy ulic
Co do właściwego oznakowania ulic ich nazwami to w tym przypadku było nieco lepiej. Już na początku XIX stulecia na głównych staromiejskich ulicach na budynkach domów zawieszono 11 blaszanych tabliczek posiadających trwałe informacje z nazwami ulic. Tak więc możemy powiedzieć, że piotrkowski Miejski System Informacji liczy sobie ponad dwa wieki. Najładniejsze tablice z nazwami ulic Piotrków zawdzięcza jednak pamiętnym Centralnym Dożynkom ’79. To za sprawą przygotowań do tego państwowego Święta Plonów miasto doczekało się m.in. odnowienia fasad budynków i pojawienia się na terenie Starówki tablic z piaskowca, na których wyryto nazwy staromiejskich ulic i placów.
Okazuje się więc, że mała architektura użytkowa należy do grona jednych z młodszych dobrodziejstw cywilizacyjnych. Często też niedocenianych…
Tekst: Agnieszka Szóstek
Foto: Archiwum J. Gnypa, zbiory własne autorki
Materiały:
- A. Warchulińska „Piotrków między wojnami. Opowieść o życiu miasta 1918-1939”, Łódź 2012
- K. Głowacki „Urbanistyka Piotrkowa Trybunalskiego” Piotrków – Kielce 1984
- Tydzień 1876-1906
- Kronika Piotrkowska 1910-1914
- Sprawozdanie Samorządu Miejskiego Miasta Piotrkowa za lata 1925-1933. Piotrków 1933.
Polecamy